blog

Erfbelasting: Fictieve verkrijging woning moeder.

Moeder en dochter wonen samen in de woning van moeder. Vader is overleden.
 
In december 2014 verkoopt moeder haar woning aan haar dochter. Verder verandert er niets aan de situatie. Moeder en dochter blijven samen in de woning wonen.
Een taxateur taxeert de waarde, rekening houdend met een recht van vruchtgebruik, op
€ 110.000.  De WOZ waarde bedraagt € 204.000 en moeder en dochter stellen de koopsom vast op € 155.000. Die wordt direct kwijtgescholden waarbij de dochter een beroep doet op de verhoogde vrijstelling van € 100.000. Ze betaalt dus 10% van € 55.000 is € 5.500 aan schenkbelasting.
 
Moeder overlijdt
Moeder overlijdt echter binnen een half jaar. De dochter is haar enige erfgename. Ze dient een aangifte erfbelasting in naar een bedrag van circa € 220.000.
 
Maar de inspecteur verhoogt dit bedrag met € 204.000 zijnde de waarde van de woning op het moment van overlijden. In deze situatie is deze op grond van artikel 10 van de Successiewet een fictieve verkrijging binnen 180 dagen voor het overlijden van de moeder. De schenkbelasting ad € 5.500 wordt op de verschuldigde erfbelasting in mindering gebracht.
 
De dochter is het hier niet mee eens en gaat in beroep bij de Rechtbank Den Haag. Die stelt haar in het gelijk maar dan gaat de inspecteur in hoger beroep bij het Gerechtshof Den Haag. En die vernietigt de uitspraak van de Rechtbank zodat de aanslag in stand blijft. De uitspraak kunt u vinden bij Rechtspraak.nl onder nummer ECLI:NL:GHDHA:2019:992.
 
De erfbelasting wordt nog wel verminderd met een oprenting over de schenkbelasting (de schenkbelasting zelf was al verrekend), de overdrachtsbelasting ad € 3.100 en de oprenting over de overdrachtsbelasting. Dit alles volgens de fiscale wetgeving.
 
Fictieve verkrijging
Misschien vindt u het gek of onredelijk dat de woning voor de heffing van de erfbelasting bij de erfenis wordt geteld. Maar al in 1897 werden er regels vastgesteld om te voorkomen dat er transacties zouden plaatsvinden waardoor het vermogen verkleind zou worden terwijl de erflater zich daarvoor bij zijn leven ‘geen voelbare offers behoeft te getroosten’. En dat is het geval als iemand zijn woning verkoopt en zich daarbij het recht van vruchtgebruik voorbehoudt. In feite verandert er dan niets.
 
Maar er kan dan wel een deel van het vermogen buiten de heffing van erfbelasting blijven als de aangroei van de blote eigendom tot volle eigendom – ofwel het vervallen van het vruchtgebruik – bij de berekening van de te belasten erfenis buiten spel blijft. Daarom is deze fictiebepaling in het leven geroepen.

Deze fictie is niet van toepassing als de verkrijger (koper van de woning) niet de partner is van de erflater noch tot diens bloed- en aanverwanten tot en met de 4e graad of hun partner behoort.

En als het fictieve vruchtgebruik meer dan 180 dagen voor het overlijden van de erflater is geëindigd.
 
Betaal huur
Maar als je alle spelregels kent en ook toepast is er niets aan de hand. De dochter had geen last van deze fictiebepaling gehad als moeder zes procent van de WOZ-waarde aan de dochter had betaald. Zeg maar een fictieve huur.
In deze zaak wordt het rente aspect naar mijn mening tekort gedaan. Gezien de korte tijd tussen verkoop van de woning en haar overlijden had moeder nauwelijks tijd om de vereiste vergoeding van zes procent over de WOZ-waarde te vergoeden. Maar ik houd ook ernstig rekening met de mogelijkheid dat  niemand hier aan gedacht heeft en moeder, dochter en hun adviseur er vanuit gingen dat met de verkoop van de woning de kous af was.
 
Als deze voorwaarde wél bekend was geweest, had men kunnen stellen dat de rentevergoeding nog niet betaald had kunnen worden en hiervoor in de aangifte erfbelasting een schuld kunnen opnemen. Waarmee ik niet wil zeggen dat het hiaat hiermee was opgelost maar niet geschoten is altijd mis.
 
In deze casus wordt de schuldig gebleven koopsom meteen kwijtgescholden. Daardoor heeft de dochter per saldo niets voor de woning betaald.
 
Koopsom plus rente bespaart erfbelasting
Als er wél een koopsom wordt betaald, wordt het rekensommetje heel anders. Dan mag in de aangifte erfbelasting op de waarde van de woning de koopsom die (meestal) het kind destijds betaalde, verhoogd met zes procent rente over de periode van aankoop tot overlijden, in mindering gebracht worden.
 
Bezint eer ge begint
Verkoop van de ouderlijke woning tijdens het leven van de ouders aan de kinderen is een populair gespreksonderwerp op verjaardagen. Maar laat u eerst goed adviseren voordat u stappen neemt die uiteindelijk niet het gewenste resultaat opleveren. Er kleven ook veel fiscale nadelen aan.

---