blog

Vergoeding voor werkzaamheden als vereffenaar nalatenschap gaat in rook op!

Een weduwe roept na het overlijden van haar man hulp in bij het vereffenen van zijn nalatenschap.

Zij is enig erfgenaam en heeft de nalatenschap beneficiair aanvaard. Die is per saldo negatief. Ze zou de afwikkeling van de erfenis ook zelf kunnen doen maar voor haar zijn deze werkzaamheden te moeilijk.  

Op de site van de Nederlandse Organisatie voor Executeurs (NOVEX) vindt ze iemand die haar wel wil helpen als vereffenaar. Ze geeft hem een volmacht en de goede man gaat aan de slag.

Die krijgt de opdracht dus onderhands. Hij is niet in het testament tot vereffenaar benoemd en evenmin door de rechtbank.

De vereffenaar dient zijn declaratie in bij de rechtbank.

De vereffenaar (in het vervolg noem ik hem ook wel boekhouder, het zal geen notaris geweest zijn) stuurt een voorlopig overzicht van de baten en lasten naar de griffie van de rechtbank en verzoekt daarbij om zijn loon voor de verrichte werkzaamheden als vereffeningskosten vast te stellen.

Het gaat om een bedrag van € 51.196 en de boekhouder heeft het al aan zichzelf uit de nalatenschap betaald.

In de boedelbeschrijving is deze post als schuld opgenomen. De griffier vindt het verhoudingsgewijs een zeer hoog bedrag en vraagt de man om een toelichting.

De boekhouding is een puinhoop!

Die legt uit dat het opstellen van de boedelbeschrijving een enorme klus was.

De erflater had een eenmanszaak waarvoor hij geen deugdelijke administratie bijhield.  Niemand was op de hoogte van financiële administratie van de onderneming waardoor de ingevlogen boekhouder er helemaal alleen voor stond toen hij met de vereffening van de nalatenschap aan de slag ging.

Er waren grote achterstanden in de belastingaangiften en de ondernemer werkte met het kasstelsel in plaats van het factuurstelsel waardoor het lastig was om te achterhalen wat de opbrengsten en uitgaven van de onderneming waren op het moment van overlijden.

De vereffenaar moest verhuisdozen en tassen met ordners, de computers en mobiele telefoon doorspitten. Er speelden allerlei onvoorziene zaken een rol. Zo bleken alle waardevolle bezittingen, zoals het bedrijfspand en de auto te zijn gehuurd. Vlak na het overlijden van de ondernemer werd het gereedschap gestolen. Er werd aangifte van diefstal gedaan maar de politie kon niets doen omdat de camerabeelden onduidelijk waren.

Kortom een sterk staaltje van de wet van Murphy!

Maar het werd nog erger!

De rechtbank weigerde om het honorarium van de boekhouder als loon voor de vereffening van de nalatenschap vast te stellen. Het behoorde daardoor niet tot de vereffeningskosten en behoefde daarom niet uit de nalatenschap betaald te worden.

De vereffenaar is niet door de rechtbank benoemd!

De reden was dat deze vereffenaar niet door een rechtbank was aangesteld. Hij had zijn werkzaamheden verricht in de hoedanigheid van gevolmachtigde van een erfgenaam/vereffenaar.

Er was daarom geen wettelijke grondslag voor het vaststellen van loon voor het vereffenen van de nalatenschap.

Geen verzachtende omstandigheden.

De boekhouder deed nog een beroep op de Richtlijnen vereffening nalatenschappen van juli 2021 (gepubliceerd op www.rechtspraak.nl) maar die gaven in dit geval ook geen opening om voor hem bij uitzondering toch een loon vast te stellen.

De Richtlijn zegt: ‘Met een verzoek om toekenning van loon door een erfgenaam/vereffenaar zal terughoudend worden omgegaan. Slechts in een uitzonderingssituatie is toekenning denkbaar, hetgeen per geval zal worden beoordeeld. Indien belanghebbenden de naar ieders tevredenheid vereffende erfgenaam toch willen belonen om kosten van een benoemde vereffenaar te voorkomen, hetgeen in het belang van schuldeisers kan zijn, kan dat binnen een ander kader, bijvoorbeeld via een overeenkomst van opdracht.’

Van een dergelijke uitzonderingssituatie was hier geen sprake. Het feit dat de boekhouder veel tijd, inspanning en werk in deze klus had gestoken maakte het niet anders.

Dit is volgens de rechtbank niet uitzonderlijk. Zeker niet als er een onderneming tot de nalatenschap behoort. Een vereffenaar van een dergelijke nalatenschap zal regelmatig te maken krijgen met een gebrekkige financiële administratie en tegenvallend actief.

Van een NOVEX-lid mag een bepaalde mate van deskundigheid worden verwacht!

De rechter merkte nog op dat de vereffenaar aangesloten was bij de Nederlandse Organisatie van Executeurs (NOVEX) en daarom van hem een bepaalde mate van deskundigheid mag worden verwacht op het gebied van afwikkelen van nalatenschappen.

Hij had wellicht kunnen en ook moeten weten dat alleen het loon van een door de rechtbank benoemde vereffenaar ten laste van de nalatenschap mag worden gebracht. En het loon van een gevolmachtigde van een erfgenaam dus niet.

Hij had in ieder geval het netwerk om hier naar te informeren.

Hij had de weduwe ook moeten vertellen dat zij aansprakelijk is voor de door hem gemaakte kosten en niet de nalatenschap.

In het verlengde hiervan is het opvallend dat de boekhouder de vereffeningskosten al van de ervenrekening naar zijn rekening had overgemaakt. Daardoor is het mogelijk dat de rangorde van de schuldeisers van de nalatenschap is doorkruist.

Het honorarium moet worden terugbetaald.

Het gevolg van dit alles is dat de boekhouder het bedrag van meer dan € 50.000 naar de ervenrekening moet terugstorten. Daarna moet de vereffening worden hervat waarbij wellicht een nieuwe boedelbeschrijving ter inzage moet worden gelegd.

De weduwe treedt hierbij als erfgenaam op als vereffenaar. Als de boekhouder haar als gevolmachtigde blijft begeleiden, dient zij zich ervan bewust te zijn dat zij in privé aansprakelijk is voor zijn loon.

Dit kan worden voorkomen door de rechtbank (alsnog) te verzoeken een vereffenaar te benoemen in de nalatenschap van de erflater.

De kosten van een door de rechtbank benoemde vereffenaar mogen, mits zij door de kantonrechter zijn vastgesteld als bedoeld in artikel 4:206 lid 3 BW, wel uit de nalatenschap worden betaald.

Voor deze boekhouder was het dus hevig balen. Heel veel vervelend werk verzetten en fluiten naar je geld.

Een rechtsgeldige benoeming tot (een deskundige) vereffenaar is dus heel belangrijk.

Wel of geen loon voor de vereffenaar.

Als de testateur een executeur testamentair/vereffenaar in zijn testament benoemt gaat het meestal wel goed. Als dit bijvoorbeeld de boekhouder of de belastingadviseur is, wordt het loon meestal ook meteen in het testament vastgesteld. Bijvoorbeeld het tarief dat deze professional voor zijn werkzaamheden als boekhouder of belastingadviseur verricht.

Vaak wordt de echtgenote of partner als executeur/vereffenaar benoemd. Dan wordt er niet zo gauw een loon afgesproken.

Maar dit is niet altijd vanzelfsprekend. Kost de vereffening veel werk en is dat vooral in het belang van schuldeisers of mede-erfgenamen, dan is een beloning wel op haar plaats.

Een andere optie is om een goed doel (ANBI) tot erfgenaam en tevens executeur/vereffenaar te benoemen. Wellicht is er een afspraak te maken dat die het gratis doet. Maar goede doelen besteden dit werk ook vaak uit aan professionals en dan maken ze (externe) kosten.

Uit deze uitspraak van de Rechtbank Midden-Nederland van 15 maart 2024, nr. 10971487 UB VERZ 24-146 (ECLI:NL:RBMNE:2024:1529) blijkt in ieder geval duidelijk dat over het opnemen van de taak van executeur/vereffenaar niet te lichtvaardig gedacht mag worden.

---