blog

Van DNA onbekend naar Miljoenenjacht!

In het TV programma ‘DNA onbekend’ kan Dionne Stax u helpen om familiegeheimen te ontrafelen. Dit gebeurt aan de hand van DNA-onderzoek. Op het moment dat Dionne de enveloppe met de uitslag van de DNA test opent, is de spanning te snijden.

In een zaak die voor de Hoge Raad ligt, gaat ‘DNA onbekend’ naadloos over in Miljoenenjacht van Linda de Mol.   

In deze casus gaat het uiteindelijk om het aandeel in de nalatenschap van de opgespoorde vader en de heffing van erfbelasting. De Advocaat Generaal heeft op 17 september 2021 een conclusie* genomen over de vraag in hoeverre er erfbelasting kan worden geheven van ‘de nieuwe erfgenaam’.

Michel vindt zijn echte vader

Laten we de hoofdpersoon in dit verhaal Michel noemen. Hij doet onderzoek naar zijn herkomst en uit DNA-onderzoek blijkt wie zijn biologische vader is.

Michel ontdekt ook dat zijn vader in 2008 is overleden en een gefortuneerd man was.

Hij laat bij gerechtelijke beschikking vaststellen dat deze man zijn vader was. De Rechtbank geeft de beschikking op 15 januari 2014 af.

Met deze beschikking in zijn hand is Michel vanaf zijn geboorte een echt kind van zijn vader. En daarmee ook wettelijk erfgenaam.

Verdeling van de erfenis

In zijn testament heeft vader bepaald dat het wettelijke erfrecht van toepassing is. Zijn nalatenschap wordt in eerste instantie gedeeld door zijn vrouw en zijn dochter. Want op het moment van zijn overlijden zijn dit de enige erfgenamen die bekend zijn.

De nalatenschap van vader bedraagt € 3.876.028.

Zijn vrouw en dochter krijgen ieder 50% is € 1.938.014.

De dochter krijgt haar erfdeel in de vorm van een vordering op haar moeder wegens onderbedeling.

De hele nalatenschap gaat namelijk naar de langstlevende. In het testament is opgenomen dat die de overbedelingsschuld als een lening schuldig mag blijven tot haar dood en dat hierover een rente van 6% per jaar verschuldigd is.

Als Michel ten tonele verschijnt, is hij de derde erfgenaam van zijn vader en krijgt Michel een vordering op zijn stiefmoeder.

Het wettelijk erfdeel wordt na het verschijnen van Michel dus voor ieder 1/3^e deel van de nalatenschap ad € 3.876.028 is € 1.292.009.

De stiefmoeder en halfzus moeten dus ieder € 646.005 aan Michel afstaan.

Teruggaaf erfbelasting voor de oorspronkelijke erfgenamen

Omdat hun erfdeel door de ontdekking van een derde erfgenaam met dit bedrag omlaag gaat dienen zij een verzoek in om vermindering van de aanslagen erfbelasting. Ze krijgen samen een bedrag van € 175.682 terug.

So far so good.

Michel krijgt een navorderingsaanslag erfbelasting € 286.416. Deze is gebaseerd op een erfenis van € 1.292.009.

Resultaten uit het verleden bieden geen garantie voor de toekomst

Vader had zijn vermogen onder andere belegd in aandelen. Door de banken- en kredietcrisis in de periode 2008-2014 zijn die drastisch in waarde gedaald. Een groot deel van het vermogen is verdampt.

Michel wil het zijn nieuwe familie niet al te moeilijk maken en treft in 2016 – met een vaststellingsovereenkomst - een regeling waarbij zijn vordering op zijn stiefmoeder afkoopt voor een bedrag van € 554.729. Hij laat dus een dikke 7 ton vallen.

In verhouding tot zijn uiteindelijk ontvangen erfdeel is de erfbelasting veel te hoog. Die bedraagt ruim 50% terwijl het tarief voor kinderen (sinds 2010) maximaal 20% bedraagt,

Michel dient een bezwaarschrift in tegen de aanslag erfbelasting. Hij stelt dat deze vastgesteld moet worden op basis van een verkrijging van € 554.729.

Tijdstipbelasting

De erfbelasting is net als de schenkbelasting een tijdstipbelasting. Dat houdt in dat de belasting wordt geheven naar het moment van openvallen van de nalatenschap (overlijden van de erflater) of het doen van de schenking.

Nu Michel alsnog met terugwerkende kracht tot zijn geboorte kind van de erflater wordt, gelden deze regels ook voor hem. Michel wordt hetzelfde behandeld als de erfgenamen die in 2008 al bekend waren. 

In hoger beroep bij de Hoge Raad

Nadat de rechtbank en het gerechtshof zijn beroepschriften tegen de aanslag hebben afgewezen gaat Michel in cassatie bij de Hoge Raad.

Hij voert de volgende cassatiemiddelen aan:

1. De navorderingsaanslag is over het verkeerde tijdvak (2008) opgelegd.
Deze had over het jaar 2014 opgelegd moeten worden omdat in dat jaar het ouderschap van de overledene werd vastgesteld.
Of in 2016 toen de erfrechtelijke vordering werd uitbetaald.
2. Schending van het zorgvuldigheids- en evenredigheidsbeginsel omdat de inspecteur de aanslagen van de vrouw en de dochter op hun verzoek buiten de vijfjaarstermijn ambtshalve heeft verminderd zonder daarbij rekening te houden met de belangen van Michel.
3. Schending van het gelijkheids- en vertrouwensbeginsel omdat Michel er op mocht vertrouwen dat hij na de gerechtelijke procedure van het vaderschap van de erflater, zijn aandeel in de nalatenschap met de andere erfgenamen in onderling overleg kon afstemmen.
4. Schending van artikel 1 van het EP EVRM, omdat de navorderingsaanslag conform de omvang van de nalatenschap uit 2008 is vastgelegd, zonder rekening te houden met de latere waardevermindering.
De A-G is van mening dat alle middelen falen en dat het beroep in cassatie afgewezen dient te worden.

Gelijke monniken gelijke kappen

Michel wordt hetzelfde behandeld als zijn halfzuster. Deze heeft immers ook een vordering op haar moeder van € 1.292.009, te vermeerderen met 6% rente per jaar.

Door de enorme waardevermindering van de beleggingen van haar overleden vader, was haar vordering in 2014 en 2016 ook niet meer gedekt. Maar zij wacht rustig af.

Op het moment van overlijden van haar moeder kan het best zo zijn dat haar vordering weer is volgelopen tot ten minste het nominale bedrag van € 1.292.009.

Over dit bedrag heeft ze erfbelasting betaald.

Als het vermogen ook nog wat gestegen is door mooie rendementen op de beleggingen etc., is de rente misschien ook nog geheel of gedeeltelijk gedekt.

En ze profiteert van de deal die Michel met zijn stiefmoeder sloot. Door deze transactie kon moeder de schuld aan Michel aflossen tegen een veel lager bedrag dan het nominale bedrag. Daardoor blijft er meer over voor de aflossing van de schuld aan haar dochter.

Miljoenenjacht

Misschien was Michel te opportunistisch bij het afwikkelen van de financiële perikelen met zijn nieuwe familie en had hij beter de rit kunnen uitzingen.

Hij koos voor afkoop van zijn vordering voor een bedrag van € 554.726 en realiseerde zich kennelijk niet dat hij over een veel hoger bedrag erfbelasting moest betalen.

Om in de termen van Miljoenenjacht te spreken, gokte hij op het verkeerde koffertje.


 *ECLI:NL:PHR:2021:835 Parket bij de Hoge Raad, 17 september 2021, nr. 21/00232

---