blog

Wat kun je met een testament?

Iets meer dan de helft van de Nederlandse bevolking heeft een testament. Een groot aantal dus nog niet. Eigenlijk zou (bijna) iedereen een testament moeten hebben. Toch is dat niet geval. Waarom niet?
 

Waarschijnlijk omdat het met de dood te maken heeft en dat onderwerp schuift men graag zo ver mogelijk voor zich uit. Er zijn er ook die er vanuit gaan dat het wettelijk erfrecht voor hun situatie voldoende is. Maar dat is vaak niet zo.
 

Veel mensen hebben er geen idee van wat je met een testament kunt regelen en dat je er daarom juist een moet opstellen.
 

Hier een voorbeeld uit het leven gegrepen.
 

Overlijden door voedselvergiftiging

Een pas getrouwd stel, Karel en Yvonne, gaan op huwelijksreis naar Vietnam. Al op de eerste dag krijgen zij een voedselvergiftiging waaraan zij beide overlijden.

In eerste instantie is het onduidelijk wie er het eerst is overleden. Ze overlijden namelijk binnen een half uur na elkaar onder moeilijke omstandigheden.

Toen duidelijk was dat eerst Karel was overleden en daarna Yvonne, ontstond er tussen de erfgenamen van dit stel verschil van mening over hoe de nalatenschap over beide families verdeeld moest worden. Of was er maar één van de twee achterblijvende families gerechtigd tot de nalatenschap?
 

Geen testament

Karel en Yvonne hadden geen testament opgemaakt en zij hadden (nog) geen kinderen. Daardoor was het wettelijk erfrecht van toepassing.
 

Volgens het wettelijk erfrecht erfde Yvonne van Karel en de familie van Yvonne erfde weer van Yvonne. Het gevolg was dat de familie van Karel, zijn moeder, met lege handen achter bleef. Als er geen kinderen zijn, zijn in eerste instantie de ouders van de overledene en diens broers en zusters de erfgenamen.
 

Als een echtpaar gelijktijdig overlijdt (of niet kan worden vastgesteld wie het eerst overleed) wordt het vermogen van het echtpaar volgens het wettelijk erfrecht op fifty fifty basis aan de erfgenamen van beide echtelieden toebedeeld.
 

De fictie van gelijktijdig overlijden

Gezien het korte tijdsbestek dat Yvonne haar man Karel overleefde ging de Rechtbank Den Haag akkoord met het (fictieve) uitgangspunt dat Karel en Yvonne gelijktijdig waren overleden. Daardoor erfden beiden families (volgens de uitspraak van de rechtbank) ieder de helft van het gezamenlijke vermogen van dit echtpaar.
 

Maar de moeder van Karel ging in hoger beroep en het Gerechtshof Den Haag vernietigde de uitspraak van de Rechtbank. In feite ging het om de toepassing van art. 6:2 lid 2 BW dat de rechter de mogelijkheid geeft om bepaalde rechtsregels, waaronder het erfrecht, buiten toepassing te laten.
 

Uiteindelijk bleef het (wettelijk) versterferfrecht van toepassing waardoor alles naar de familie van Yvonne ging.

Het is begrijpelijk dat een jong stel dat pas getrouwd is en een leuke huwelijksreis heeft geboekt, andere dingen aan hun hoofd heeft dan het opmaken van een testament. Of hadden Karel en Yvonne het vanwege hun reis naar een verhoogd risicoland het juist wel moeten doen?
 

Rampenclausule

In een testament kun je een zogenaamde rampenclausule opnemen. Dan wordt er gesteld dat wanneer de echtgenoten zonder kinderen binnen (meestal) 30 dagen na elkaar overlijden, ze elkaar uit-sluiten als erfgenaam maar de nalatenschap van iedere echtgenoot naar zijn of haar eigen familie gaat.
 

Zo’n verdeling over de twee families wordt ook vaak gedaan bij echtparen zonder kinderen. Dan wordt er afgesproken dat de nalatenschap van degene die het laatst overlijdt, waarin de nalatenschap van degene die het eerst overleed is begrepen, over beide families wordt verdeeld.
 

Als dit soort afspraken niet worden gemaakt, is het net Russisch Roulette, de familie van de langstlevende echtgenoot is de ‘winnaar’. Uiteraard kunt u zelf beslissen hoe u een en ander over de families verdeelt. Een testament is er juist om uw eigen wensen vast te leggen en ten uitvoer te laten brengen.
 

Even een paar voorbeelden waarin het (ook) fout ging.
 

Bij ongehuwd samenwonen zijn de partners geen erfgenaam van elkaar

Een jong stel van circa 25 à 30 jaar oud zijn niet getrouwd, geen geregistreerd partner en hebben ook geen samenlevingsovereenkomst. Maar ze hebben wel twee zeer jonge kinderen. De echtelijke woning staat op naam van de man. Hij overlijdt en er is geen testament. Zijn wettelijke erfgenamen zijn de twee kinderen. Zijn vriendin, moeder van de kinderen erft niets. Het gevolg is dat moeder en de kinderen in het huis van de kinderen (blijven) wonen. Zo’n twintig jaar later komt hier trammelant van. De kinderen, die nu volwassen zijn, horen van een oom dat het huis, waarvan zij dachten dat het van hun moeder was, van hen is. Hoe ga je die situatie oplossen?
 

Een clausule in het testament met een onbeperkte geldigheidsduur

Een moeder, die na het overlijden van haar man met drie kinderen achterblijft, koopt de woning waarin zij woont, van haar schoonvader. Een jaar later wordt ze ongeneeslijk ziek. Ze maakt een testament waarin ze de woning aan haar twee oudste kinderen legateert. Daarbij neemt ze een clausule op dat wanneer deze de woning verkopen, ze de winst met hun jongste zus moeten delen. Een jaar nadat moeder is overleden, koopt de zoon zijn oudste zus uit. Deze dochter deelt haar winst voor 1/3^e deel met haar zus. De broer blijft in de woning wonen, trouwt, krijgt kinderen en vestigt er zijn bedrijf.
 

Zo’n 40 jaar later is deze man een jaar of 60 en hij realiseert zich dat deze antispeculatie clausule formeel nog steeds van kracht is. Zijn zus vindt het ook onredelijk dat hij de eventuele winst bij verkoop van de woning nog steeds met haar zou moeten delen. Dit kan nooit de bedoeling van moeder geweest zijn. Maar hoe los je dit op? Moeder en haar notaris hebben verzuimd om een einddatum voor deze clausule op te nemen. Dit wordt in het algemeen altijd gedaan bij ‘gevoelige’ bedrijfsoverdrachten en dergelijke.
 

Maak een testament en houd het up to date!

Kortom: een testament is een belangrijk en nuttig document. Maar ga er zorgvuldig mee om. En pas regelmatig een APK toe. Uw situatie verandert constant en uw wensen en inzichten ook! Pas het testament dan aan.