blog

Misbruik van ANBI’s, ofwel goede doelen stichtingen

Een verhaal over een kip met gouden eieren!

Het kabinet heeft op 4 oktober 2022 maatregelen aangekondigd tegen misbruik van ‘eigen’ goede doelen stichtingen waarmee grote fiscale voordelen worden behaald.

Dit zijn belastingconstructies waarbij zeer vermogende particulieren zelf een stichting als ANBI oprichten en daar fiscaal aftrekbare giften aan doen.

Er wordt niet alleen cash in dit soort stichtingen ondergebracht maar ook wel aandelen in een eigen B.V., kunst of een verzameling antieke auto’s. En dat triggert de fiscus.

Collecteren voor goede doelen

In de afgelopen week heb ik gecollecteerd voor de Brandwonden Stichting.

Ik haalde niet alleen contant geld op maar ook met een QR-code zodat de gulle gevers via hun bank een bedrag konden doneren. En met Whatsapp heb ik ook een aantal mensen benaderd.

De voordelen van periodieke giften

Hoe belangrijk deze giften voor de Brandwonden Stichting en haar collega’s zoals het Rode Kruis, KWF etc. ook zijn: dit is maar ‘klein bier’.

Meestal blijft een gift aan zo’n instelling beperkt tot een eenmalige gift of een maandelijks bedrag maar het is voor beide partijen veel aantrekkelijker om een overeenkomst voor een periodieke gift aan te gaan.

Voor het goede doel omdat die verzekerd is van een vaste inkomstenstroom van meestal substantiële bedragen.

Voor de gever omdat deze gift voor 100% aftrekbaar is van zijn belastbare inkomen. Die kan het belastingvoordeel ook nog geheel of gedeeltelijk doorgeven aan de stichting.

Als u een schriftelijke overeenkomst sluit waarbij u zich verplicht om vijf jaar lang een van te voren vastgesteld bedrag aan de Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI) te betalen, voldoet u aan de fiscale voorwaarden voor deze aftrekpost.

De betalingsverplichting vervalt als u binnen vijf jaar overlijdt.

De stichting moet ook, onder andere voor wat betreft haar doelstelling, beloning van de bestuurders etc., aan bepaalde fiscale regels voldoen.

Er zijn in Nederland ongeveer ‘openbare’ 40.000 goede doelen.

In plaats van een ANBI met een groot aantal donateurs zoals bijvoorbeeld de CliniClowns, Artsen Zonder Grenzen of andere bekende goede doelen is het dus ook mogelijk om een eigen goede doelen stichting of ANBI op te richten.

Dan is er maar één donateur.

De fiscale voordelen gelden voor iedereen

Als de stichting voldoet aan de fiscale regels voor een ANBI, zijn giften van deze donateur ook volledig aftrekbaar
.
En voor de stichting zijn de ontvangen giften, legaten en erfenissen, net als bij ‘de publieke’ ANBI’s, vrijgesteld van schenk- en erfbelasting.

Het komt regelmatig voor dat iemand via zijn testament een ANBI opricht en die tot enig erfgenaam benoemt.

Het bestuur van de stichting kan de erfenis dan verspreid over een reeks van jaren aan allerlei goede doelen uitdelen.

Maar het is nog interessanter om het belastbare inkomen, nog tijdens leven, via giften aan een eigen stichting af te romen.

Dat zijn interessante aftrekposten.

Vanaf 2023 een maximum voor de giftenaftrek

Om ongewenst gebruik van deze fiscale faciliteit tegen te gaan, geldt er vanaf 1 januari 2023 voor de periodieke giften een maximum van € 250.000 per kalenderjaar.

Deze grens geldt voor de belastingplichtige en de eventuele fiscale partner. Voor giften die al op 4 oktober 2022 om 16.00 uur liepen is er overgangsrecht. Deze giften zijn uiterlijk tot 2027 onbeperkt aftrekbaar mits aan alle voorwaarden wordt voldaan.

Nu vraagt u zich misschien af: ‘Zijn er überhaupt mensen die zo’n hoog inkomen en vermogen hebben dat dit soort grote aftrekposten een fiscaal voordeel opleveren?’

Die zijn er wel degelijk! Denk bijvoorbeeld aan CEO’s van grote multinationals.

Voor hen kan een grote gift een mooi middel zijn om de jaarlijkse bonus goed te besteden.

Hierboven vergelijk ik giften aan goede doelen waar het grote publiek aan geeft, met ‘eigen’ stichtingen die vooral interessant zijn als tax planning instrument voor een beperkte groep (rijke) particulieren.

En die stichtingen zijn misschien wel kapitaalkrachtiger dan de meeste bekende goede doelen die afhankelijk zijn van collectes, (losse) donateurs en bijdragen van de Postcodeloterij.

Een sterk staaltje van misbruik van vertrouwen

Een bijzonder voorbeeld hiervan is de zaak waarin het Gerechtshof ’s-Hertogenbosch op 30 augustus 2022* uitspraak over deed.

Twee dames op leeftijd beschikten samen over een vermogen van honderden miljoenen euro’s en wilden een deel daarvan aan goede doelen geven.
 
Om dit op touw te zetten werden er vier stichtingen opgericht: stichting A in december 1995, stichting B in december 2002, stichting C in september 1997 en stichting D in mei 2004.
 
De vrouwen hadden ieder twee stichtingen laten oprichten en, via aftrekbare giften, samen zo’n € 200 miljoen euro in de stichtingen ondergebracht.

Bij dit soort bedragen is het fiscale voordeel eufemistisch gezegd ‘aanzienlijk’.

Het doel van de stichtingen was het financieren en ontplooien van projecten op het gebied van kunst en cultuur, internationale hulp op het gebied van gezondheid, onderwijs, durfkapitaal, werk, natuur en milieu en financiële steun aan sociaal-maatschappelijke projecten en de zorg voor mensen met een lichamelijke en/of verstandelijke beperking.

Aangezien de fondsen van deze ‘particuliere stichtingen’ keurig doorgesluisd werden naar deze goede doelen, was alles prima geregeld.

Topspecialist pleegt fraude

Maar dit bleek uiteindelijk een fiscale fraudezaak waarbij een topfiscalist/partner van een groot en bekend belastingadvieskantoor, misbruik had gemaakt van het vertrouwen van deze cliënten.

De belastingadviseur had de dames geadviseerd bij de oprichting van de stichtingen en hij was tevens voorzitter van het bestuur van de stichtingen.
 
Vanuit deze positie had hij enorme bedragen voor zijn ‘werkzaamheden’ bij de stichtingen gedeclareerd.

Controle op ANBI-stichtingen

Dit werd ontdekt toen de het ANBI-team van de Belastingdienst een boekenonderzoek instelde om te toetsen of de fiscale status van ANBI terecht aan de stichtingen was verleend.
 
Het viel het de controleur direct op dat de kosten van het belastingadvieskantoor buitenproportioneel hoog waren.
 
Gezien de wanverhouding tussen de hoge beheerkosten van de ANBI’s en de bestedingen aan goede doelen, was de Belastingdienst bevoegd om de ANBI-status van de stichtingen direct in te trekken.
 
Een voorwaarde voor de ANBI-status is namelijk dat de bestuurders hooguit een vergoeding van kosten en een niet-bovenmatig vacatiegeld ontvangen.
 
De fiscalist had echter veel te hoge vergoedingen bedongen voor zijn bestuurswerkzaamheden.
 
De Belastingdienst kiest voor de stichtingen
 
Gelukkig was de fiscus heel coulant.

Die vond dat intrekking van de ANBI-status van de stichtingen in dit geval om meerdere redenen een te zware sanctie zou zijn.
 
Op de eerste plaats was het fiscale voordeel al genoten: bij inbreng van de gelden via periodieke giften door de twee dames, was de giftenaftrek al geclaimd en waren de vrijstellingen in de schenkbelasting al benut.
 
Alleen door de ANBI-status met terugwerkende kracht in te trekken, zou de schenkbelasting alsnog geheven kunnen worden.

Terugdraaien van de giftenaftrek zou lastig worden omdat de twee dames de giften te goeder trouw aan de stichtingen hadden overgemaakt.

De stichtingen zelf werden dus met rust gelaten. Hiermee hadden de twee cliënten van dit kantoor heel veel geluk!

Valsheid in geschrift

Maar de fiscalist werd vervolgd voor fraude en valsheid in geschrift.

Die had er ook een potje van gemaakt. In de jaren 2008 tot en met 2012 had hij ruim 9.000 uren à raison van een uurtarief van € 475 tot € 580, aan de stichtingen gedeclareerd. Dat was 75% van zijn werktijd voor het kantoor.

Het totaal van deze declaraties bedroeg ruim 6,5 miljoen euro!

Het voert te ver om alle aspecten van deze zaak te behandelen. Daarom volsta ik met het oordeel van het hof.

Het hof 's-Hertogenbosch oordeelde dat deze fiscalist en partner van het kantoor zich schuldig had gemaakt aan valsheid in geschrift door het opmaken van valse facturen en het indienen van onjuiste ANBI-verzoeken.

In de facturen werd namelijk ten onrechte de suggestie gewekt dat het steeds om hoogwaardige fiscale adviezen ging.

Een commercieel tarief voor bestuurswerk is in strijd met de ANBI-regelgeving.

De partner kon jarenlang zijn gang gaan, omdat zijn declarabele uren bij het belastingadvieskantoor hoog genoeg waren. Hij haalde zijn urennorm.

Een kip met gouden eieren

De stichtingen waren een kip met gouden eieren voor het kantoor én de vennoot.

Die heeft jarenlang zonder daadwerkelijk werkzaamheden te verrichten, bij een paar kapitaalkrachtige cliënten – de stichtingen – met een hark declaraties geschreven.

Het kantoor moest 10 miljoen euro aan de stichtingen terugbetalen.

De fiscalist krijgt een celstraf van zestien maanden, waarvan tien voorwaardelijk met een proeftijd van twee jaar. Hij mag drie jaar lang geen bestuurder zijn van een stichting, met uitzondering van zijn eigen pensioenstichting.

En hij moest zijn functie als partner van het kantoor neerleggen.

 “Er was eens een boer, een arme boer met een aantal kippen in een hok. Op een dag, toen hij de eieren wilde gaan rapen zag hij iets schitteren in het nest van zijn lievelingskip. Hij keek nog eens goed en zag in het nest iets heel bijzonders liggen, een schitterend gouden ei. En elke nieuwe dag legde de kip opnieuw een gouden ei. De boer denkt slim te zijn en besluit de kip te slachten om de eieren er allemaal uit te halen. Maar toen hij het dier opensneed, was er geen gouden ei te bespeuren. En vanaf dat moment zou hij er ook nooit meer een aantreffen: de kip is dood”.
(naar de Griekse dichter Aesopus)

Zo ging het ook met deze belastingadviseur!

Vertrouwen komt te voet en gaat te paard

De twee gefortuneerde dames waren te goed van vertrouwen. Dankzij de controle van de Belastingdienst bij deze stichtingen bleef de schade uiteindelijk beperkt.

In de uitspraak wordt ook besproken dat deze fiscalist zich teveel bezig hield met zaken die niet op zijn vakgebied als belastingadviseur lagen.
 
De ‘charity en social venturing’-activiteiten van deze kantoorpartner pasten niet binnen de praktijk van het belastingadvieskantoor.
 
Schoenmaker blijf bij je leest
 
Het is dus ook een kwestie van ‘schoenmaker blijf bij je leest.’
 
Het is prima om een cliënt te wijzen op de fiscale voordelen giften aan ANBI’s maar laat het bestuur over de stichting dan over aan mensen die ervaring hebben met dit soort zaken.
 
En is het wel handig om zelf voor Goed Doel te gaan spelen?
 
U kunt ook op zoek gaan naar stichtingen waarvan u de activiteiten graag wilt ondersteunen en dan in overleg met de betreffende medewerkers een goed schenkingsplan optuigen.
 
Grote donaties worden altijd zeer gewaardeerd!
 
Bij veel charitatieve instellingen kunt u een fonds op naam instellen. Om zo’n actie rendabel te maken is vaak een minimum bedrag van bijvoorbeeld € 50.000 gewenst,
 
U krijgt dan zeggenschap over de besteding van dit fonds. Uiteraard wel binnen het kader van de ANBI-status.
 
Als kers op de taart: het is leuk samenwerken met deze instellingen.
 
 
 *nr. 20-003248-18, ECLI:NL:GHSHE:2022:2990

---