blog

Wangedrag goede doelen

Op LinkedIn lees ik een post van dr. Ineke A. Koele. Het gaat over een interview van Irene van der Linde in De Groene Amsterdammer van 6 februari 2023, nr. 6.

Toen ik het artikel las, rezen mij de haren ter berge!

Wat mij nog meer verontrust, zijn de reacties op deze post uit de hoek van de goede doelen.

Die gaan er voetstoots vanuit dat een testament altijd de bedoeling van de erflater weergeeft. Ook als het testament al tientallen jaren oud is en de omstandigheden waaronder de testateur zijn laatste wil opstelde drastisch gewijzigd zijn.

Gezien deze reacties lijkt het erop dat de betreffende personen het artikel in De Groene Amsterdammer, met in de hoofdrollen Cees en Betsy, niet (goed) hebben gelezen. Ik geef hier een verkorte versie.

In een (bijna letterlijk) vorig leven stelt Cees in het jaar 1997 een testament op waarin hij zijn goede vriendin Anna, tot zijn erfgenaam benoemt.

De aanleiding is dat Cees kwakkelt met zijn gezondheid. Hij is dan 63 jaar oud.

Voor het geval dat Anna toch eerder overlijdt dan Cees, wijst hij de Dierenopvang Amsterdam (DOA) en de Stichting het Gehandicapte Kind (SGK) als opvolgende erfgenamen aan.

Dit om de doodeenvoudige reden dat er geen familieleden en dergelijke in beeld zijn om als erfgenaam aan te wijzen.

Het testament treedt onbewust in werking.

Maar een jaar later (1998) overlijdt Anna. De goede doelen zijn nu van rechtswege erfgenaam. Maar omdat Cees nog leeft krijgen zij nog niets.

Via het Leger des Heils ontmoet Cees in het jaar 2002 de 61-jarige Betsy.

Twee jaar later trouwen ze. Hun huwelijk duurt 16 jaar.

Na een ziekbed van drie jaar, waarin Betsy haar man tot het laatst verzorgt, overlijdt Cees op 86-jarige leeftijd.

Uit verklaringen van goede vrienden etc. blijkt dat Cees er vanuit ging dat hij voor Betsy alles goed geregeld had. Hij was immers in gemeenschap van goederen getrouwd.

Het testament dat hij 23 jaar geleden heeft gemaakt en dat, gezien de feitelijke omstandigheden geheel is achterhaald, is hij allang vergeten.

Tot haar stomme verbazing krijgt Betsy vijf maanden na het overlijden van Cees een brief van een notaris waaruit blijkt dat op grond van een testament uit het jaar 1997 de Dierenopvang Amsterdam en de Stichting het Gehandicapte Kind de erfgenamen van Cees zijn.

Zijn nalatenschap bestaat uit de helft van een klein appartement en een banktegoed van € 38.000.

De goede doelen doen geen afstand van hun erfdeel.

Dit kan nooit de bedoeling van Cees geweest zijn. Betsy vraagt, via een advocaat, die gespecialiseerd is in erf- en familierecht, de goede doelen hun (formele) erfdeel te verwerpen.

Dit zou een zeer elegante en passende oplossing geweest zijn.

Maar de goede doelen weigeren en beroepen zich op de letterlijke tekst van het testament.

Ten einde raad legt Betsy de zaak voor aan de Rechtbank Amsterdam. Maar de rechter houdt zich ook aan het testament. Betsy is in hoger beroep gegaan. Hopelijk oordeelt het Hof menselijker.

Het Haviltex arrest.

Wellicht biedt een beroep op het Haviltex arrest nog uitkomst.

Op grond van dit arrest zijn bij de uitleg van een schriftelijk contract alle omstandigheden van het concrete geval van beslissende betekenis, gewaardeerd naar hetgeen de maatstaven van redelijkheid en billijkheid meebrengen, en dient de uitleg van een schriftelijk contract niet plaats te vinden op grond van alleen maar de taalkundige betekenis van de bewoordingen waarin het is gesteld.

Dat betekent dat niet alleen de tekst van een overeenkomst van belang is maar ook de omstandigheden waaronder de tekst tot stand is gekomen.

Maar dit moet Betsy wel zelf stellen. Een rechter doet dit niet automatisch.

Uit dit verhaal blijkt hoe belangrijk het is om heel zorgvuldig te zijn bij het kiezen van uw erfgenamen.

En een testament niet ‘als onbeperkt houdbaar’ onder in een diepe lade op te bergen maar regelmatig te up daten op basis van de actuele situatie.

Wie haalt u in huis als erfgenaam?

In de familiesfeer kan er, vaak om emotionele redenen, allerlei gedoe ontstaan maar het is ook belangrijk om te weten wat voor vlees u in de kuip haalt als u een goed doel tot erfgenaam benoemt.

De goede niet te na gesproken, gedragen sommige goeden doelen zich als aasgieren en houden - koste wat het kost - vast aan de tekst van een testament.

Maar als het hen (nog) beter uit komt zijn ze ook nog in staat om een testament wegens onbekwaamheid van de testateur aan te vechten.

Een bedenkelijke reputatie!

Dit presteerde de Stichting het Gehandicapte Kind in 2019.

Een alleenstaande man had Terre des Hommes en de Stichting het Gehandicapte Kind tot zijn erfgenamen benoemd en zijn woning aan een bevriend echtpaar, dat hem jarenlang mantelzorg had verleend, gelegateerd.

Dit legaat kwam dus in mindering op de erfenis. De woning bracht bij verkoop € 305.000 op.

De nalatenschap bedroeg bijna 1,7 miljoen euro. Hoewel de goede doelen daar ieder de helft van kregen was dat niet genoeg.

Zij stelden dat deze erfgenaam bij het opstellen van zijn testament wilsonbekwaam was en claimden de opbrengst van de woning (het legaat) en de daarover betaalde erfbelasting.

Maar de Rechtbank Amsterdam ging daarin niet mee. (Zie de uitspraak van 19 maart 2019, nummer C/13/662201 / KG ZA 19-174, ECLI:NL:RBAMS:2019:2073)

De mantelzorgers mochten hun legaat dus houden.

De Stichting het Gehandicapte Kind en de ‘collega goede doelen' die ook aan de wedstrijd meedoen, bouwen met deze acties een bedenkelijke reputatie op!

Maak persoonlijk kennis met de goede doelen die u in uw testament wilt gedenken.

Maar ik heb ook goed nieuws! Ik heb regelmatig contact met goede doelen. Er zijn verschillen in ervaring met legaten en erfenissen etc. maar ik kom alleen maar aardige en betrokken relatiemanagers tegen.

Laatst had ik een gesprek met Noud, een medewerker van het Aidsfonds, en die vertelde me spontaan over een paar nalatenschappen waarbij de het Aidsfonds, gezien de bijzondere omstandigheden waarin de erfgenamen verkeerden, de omvang van de boedel etc., afstand deed van haar legaat of erfdeel.

Het hart op de goede plaats!

Er zijn dus wel degelijk goede doelen die hun plaats kennen en hun legaat of erfdeel in dankbaarheid aanvaarden.

Of eventueel verwerpen.

Zij hebben het hart dus op de goede plaats.

Gelukkig maar want het is uiteraard niet de bedoeling dat de familie van een erflater, als gevolg van een asociale opstelling van een goede doelen stichting, naast het verdriet van het overlijden van een dierbare, ook nog met een financiële kater achterblijft.

---